Codziennie podejmujemy wiele decyzji. Niektóre z nich są łatwe, inne wymagają sporej liczby informacji i zastanowienia. W tych działaniach (w życiu codziennym i biznesie) przydatna może okazać się heurystyka. Co to takiego? Odpowiedź znajdziesz w tym artykule.
Heurystyka – co to jest?
Zgodnie z definicją heurystyka to umiejętność wykrywania nowych faktów i odnajdywania związków pomiędzy nimi. Ten sposób myślenia prowadzi do odkrywania nieznanych prawd i tworzenia hipotez. Ułatwia też codzienne funkcjonowanie.
Próbując przedstawić ten termin bardziej przystępnie, można powiedzieć, że heurystyka to strategia, która pozwala na szybkie podejmowanie decyzji i sprawne rozwiązywanie problemów.
Opiera się na uproszczonych regułach i przybliżeniach. Jest to rodzaj skrótu myślowego, który pomaga nam oszczędzać czas i wysiłek, redukując złożoność sytuacji i umożliwiając szybkie działanie.
Pewnie niewiele osób potrafiłoby samodzielnie powiedzieć, na czym polega heurystyka, ale i tak bezwiednie korzysta z niej w życiu codziennym.
Heurystyki (taki termin będziemy stosować zamiennie) to uproszczone metody wnioskowania, które niekiedy mogą powodować błędy poznawcze, o których również piszemy w tym tekście.
Jakie są rodzaje heurystyki?
Istnieje wiele rodzajów heurystyki. Trudno powiedzieć, czy któryś z nich jest szczególnie skuteczny, ponieważ nie sposób precyzyjnie zmierzyć ich efektywności.
Poniżej przedstawiamy kilka najpopularniejszych rodzajów, które pomogą Ci lepiej zrozumieć działanie tej strategii.
Heurystyka reprezentatywności – co to jest?
Ogólnie rzecz ujmują, heurystyka reprezentatywności polega na ocenie prawdopodobieństwa. Tego typu strategia często opiera się na stereotypach i wzorcach.
Przykład: na ulicy widzisz człowieka w garniturze i z teczką. Pewnie pomyślisz, że jest biznesmenem, bo tak większość z nas widzi stereotypowego biznesmena. Myślimy tak, mimo że nie sprawdziliśmy tego i nie mamy stuprocentowej pewności.
Heurystyka reprezentatywności prowadzi do uproszczenia obrazu świata. Ułatwia nam ocenę sytuacji. Warto jednak pamiętać, że stosując ją, możemy natrafić na błędy poznawcze.
Heurystyka dostępności – co to jest?
Heurystyka dostępności polega na tym, że im łatwiej sobie przypominamy jakieś zdarzenie albo informację na jakiś temat, tym chętniej uznajemy je za często występujące.
Przykładem heurystyki dostępności może być taka historyjka. W danym tygodniu media często informują o kradzieżach w autobusach, zapamiętujemy te wiadomości lepiej, bo jest ich dużo, i uznajemy, że są bardziej prawdopodobne niż inne zdarzenia, mimo że statystycznie pozostają na marginesie.
Warto być świadomym wpływu heurystyki dostępności i starać się korzystać z bardziej obiektywnych danych i informacji, zamiast polegać wyłącznie na tym, co jest łatwo dostępne w naszej pamięci. Analiza pełniejszego zakresu informacji może prowadzić do bardziej trafnych ocen i podejmowania lepszych decyzji (także w biznesie).
Heurystyka zakotwiczenia – co to jest?
Kolejny popularny rodzaj. Występuje wtedy, gdy polegamy na pierwszej dostępnej informacji przy podjęciu decyzji.
Przykład: dowiadujemy się, że spodnie kosztują 800 złotych i tylko ze względu na cenę zakładamy, że są markowe i uszyte z dobrego materiału.
Zakotwiczenie jest chętnie wykorzystywana w biznesie i marketingu. Często pozwala wpłynąć na decyzję zakupową klienta.
Jakie problemy rozwiązuje heurystyka?
Heurystyka ma swoje pułapki, ale bywa także niezwykle przydatna, prowadząc do rozwiązania danego problemu, np.:
- decyzyjnego – heurystyki mogą pomóc w podejmowaniu decyzji w sytuacjach, kiedy istnieje wiele czynników do uwzględnienia i trudno jest dokonać pełnej analizy. Na przykład: mogą pomóc w wyborze produktu,
lub inwestycji. - szukania (pojęcie “przeszukiwania heurystycznego”) – gdy trzeba odnaleźć określone rozwiązanie w dużej przestrzeni możliwości. Wówczas metody heurystyczne pomagają skierować wysiłek poszukiwań w kierunku potencjalnie obiecujących obszarów, minimalizując liczbę sprawdzanych opcji.
- optymalizacji – kiedy należy znaleźć najlepsze rozwiązanie wśród wielu możliwości. Na przykład: ten rodzaj heurystyki może być stosowany do optymalizacji tras w logistyce czy tworzenia harmonogramów zadań.
Heurystyki nie zawsze gwarantują, że znajdziesz najlepsze wyjście z sytuacji, bywają jednak przydatne w przypadkach, kiedy pełna analiza jest niemożliwa lub zbyt kosztowna. Pozwalają na szybkie i przybliżone rozwiązania, które w wielu wypadkach są wystarczające.
Heurystyka a błędy poznawcze
Istnieją dwa podstawowe błędy poznawcze związane z myśleniem heurystycznym.
- Pierwszy z nich to: nadmierna pewność.
Bywa, że mamy tendencję do przeceniania dokładności naszych osądów. Prowadzi to do sytuacji, w których jesteśmy przekonani o prawdziwości ocen, nawet jeśli są one niepoprawne lub niekompletne. Warto pamiętać, że heurystyka może dawać nam niesłuszne poczucie pewności.
- Drugi to: selektywność.
Często szukamy lub wyławiamy tylko te informacje, które pasują do naszej wizji, jednocześnie ignorujemy pozostałe. To popularne błędy poznawcze, które mogą prowadzić do zniekształcenia oceny sytuacji.
Podsumowanie
Uogólniając, heurystyki stanowią przydatne narzędzie na wielu płaszczyznach życia. Bez względu na to, czy uznamy metody heurystyczne za skuteczne, czy też nie, jedno jest pewne: wszyscy korzystamy z nich na co dzień (tzw. pasywna heurystyka).
Jednocześnie wypada przypomnieć, że stosując uproszczone metody myślenia, jesteśmy narażeni na błędy poznawcze, które mogą prowadzić do skutków odwrotnych do zamierzonych. Dlatego rozwiązywanie problemów metodami heurystycznymi powinno przebiegać ze szczególną ostrożnością.
